AISCGre

Początki

Międzynarodowe Stowarzyszenie Studiów Śpiewu Gregoriańskiego (AISCGre) powołane zostało przez grupę siedmiu osób (2 kobiet i 5 mężczyzn) 27 lutego 1975 r. w Rzymie. Grono założycieli stanowili między innymi: ks. Antonio Robello, Michiko Hirayama, Nino Albarosa oraz dwoje kopistów neum metzeńskich i sanktgalleńskich w Graduale Triplex Marie-Claire Billecocq i Rupert Fischer. Celem grupy była kontynuacja i popularyzacja kierunku semiologicznego zapoczątkowanego przez o. Eugène’a Cardine’a.

E. Cardine był od 1952 r. profesorem paleografii gregoriańskiej przy Papieskim Instytucie Muzyki Sakralnej w Rzymie. W 1968 r. wydał (we współpracy z Godehardem Joppichem i Rupertem Fischerem) swe fundamentale dzieło Semiologia gregoriana, stanowiące efekt wieloletniej pracy badawczo-dydaktycznej. Ustalenia tam zawarte znajdowały wprawdzie posłuch w różnych miejscach formacji muzyki sakralnej oraz w praktyce kościołów i klasztorów, jednak pojawiła się obawa, że po ukończeniu w 1975 r. przez E. Cardine’a 70. roku życia i przejściu na emeryturę na szczeblu kształcenia akademickiego semiologia przepadłaby niemal bez śladu. Powzięto zatem stosowne kroki.

W czerwcu 1975 r. Zarząd Główny AISCGre otrzymał oficjalne potwierdzenie Stolicy Świętej o ustanowieniu „ad personam” przy Papieskim Instytucie Muzyki Sakralnej „szkoły semiologii gregoriańskiej”, w której o. E. Cardine mógłby nauczać bez ograniczeń wiekowych. I rzeczywiście, był on aktywny aż do roku 1984, kiedy to zaczął poważnie chorować.

Samemu o. Cardine’owi leżało na sercu, aby popularyzacja semiologii w teorii oraz praktyce spoczywała na wielu barkach. W liście towarzyszącym założeniu AISCGre obwieszczał, że prace naukowe, które należy podjąć znacznie przewyższają możliwosci jednego badacza. Zadaniem Stowarzyszenia stała się zatem w oczywisty sposób współpraca i wymiana poglądów kolejnych naukowców kształconych w tej dziedzinie.

Publikacje

Pierwsze publiczne pojawienie się AISCGre związane było z publikacją małej serii „Bolettino”. Pismo to wydawane zwykle semestralnie w latach 1976–1985 (zeszyty liczyły od 30 do 50 stron) dotyczyło różnych kwestii związanych z semiologią i śpiewem gregoriańskim.

„Bolettino” zastąpione zostało dwoma czasopismami o większych rozmiarach: we Włoszech powstały „Studi Gregoriani”, w Niemczech „Beiträge zur Gregorianik” (BzG).

Włoski rocznik „Studi Gregoriani” powołany został przez Nino Albarosę, który kierował pismem do 2005 r., kiedy to jego prowadzenie objął Mauro Casadei Turroni Monti. Periodyk ten, liczący około 150 stron, pomieszcza na swoich łamach wyniki nowych badań, a numerem XVI (2000 r.) inicjuje, poruszaną w BzG, publikację restytucji melodycznych.

„Beiträge zur Gregorianik” to pismo wydawane semestralnie w Ratyzbonie w objętości 100 stron w numerze. Pierwszymi wydawcami byli: Luigi Agustoni († 2004), Rupert Fischer († 2001), Godehard Joppich, Matthias Kreuels, Johannes Berchmans Göschl, Heinrich Rumphorst; dziś wraz z dwoma ostatnimi pismem kierują: Christian Dostal, Cornelius Pouderoijen, Franz Karl Praßl, Stephan Zippe. Obok publikacji nowych ustaleń badawczych pismo zamieszcza „Propozycje restytucji melodycznych Graduału rzymskiego”. Od 1996 r. „Beiträge zur Gregorianik” stanowią oficjalny organ stowarzyszenia niemieckojęzycznej sekcji AISCGre.

26 stycznia 2011 r. wydawcy BzG wręczyli papieżowi Benedyktowi XVI podczas audiencji prywatnej propozycje restytucji melodycznych wydanych w pierwszym tomie Graduale Novum.

Struktura organizacyjna AISCGre

Siedmiu członków założycieli AISCGre pochodziło z pięciu różnych krajów i znało język włoski. W „Bollettino” większość artykułów ukazywała się w języku francuskim lub włoskim, bardzo mało po niemiecku. Wzrost liczby członków wzmagał zróżnicowanie językowe, co odzwierciedlały publikacje obydwu wspomnianych czasopism. Bariery językowe były stopniowo pokonywane poprzez organizowanie sekcji w poszczególnych krajach.

W sposób najszybszy postępowało to w Japonii, gdzie prof. Yoshio Mizushima, wykładowca w Hiroszimie, założył, już 24 lipca 1980 r., sekcję japońską AISCGre, która wciąż regularnie wydaje swój organ.
W 1985 r. utworzone zostały grupy języka niemieckiego oraz języka włoskiego, które w1991 r. przeorganizowano w sekcje z własną stukturą administracyjną, własnym zarządem i własnymi środkami finansowymi. Zasięg sekcji niemieckiej i włoskiej nie pokrywa się z granicami politycznymi, ale obejmuje dane grupy językowe, dając członkom możliwość porozumienia.

Takie stanowisko znalazło odbicie w statucie, uzupełnionym w 1995 i 1999 r., w punkcie: „AISCGre ma charakter federalny i składa się z różnych sekcji. Prezesi sekcji są członkami Zarządu Głównego i mają pełne prawo głosu”.

Na czele Zarządu Głównego Stowarzyszenia stoi Prezes. Dotychczas funkcję tę pełnili: Michiko Hirayama (1975–1979), Luigi Agustoni (1979–1999), Johannes Berchmans Göschl (1999-2015), od 2015 r. prezesem jest Alexander Marcus Schweitzer.
W roku 2000 została utworzona sekcja języka francuskiego, aktywna niestety tylko kilka lat. W 2002 roku inna grupa, mogąca wtedy chwalić się wieloma latami aktywności, założyła sekcję hiszpańską. Ta właśnie sekcja w naturalny sposób kontynuuje spuściznę o. Cardine’a, który już w 1979 r. przedstawił własne badania w opactwe Abbazia del Valle de los Caidos. Sekcja hiszpańska publikuje od 2004 roku „Estudios Gregorianos”, upowszechniając prócz wiedzy dotyczącej nowych badań, także literaturę specjalistyczną innych języków. Dodatkowo pojawia się tu „Boletín”, który wnikliwie informuje o bogatej aktywności sekcji.
W 2009 r. założona została sekcja polska, z której ramienia jeszcze przed ukonstytuowaniem, w 2008 r. wyszedł pierwszy tom czasopisma „Studia Gregoriańskie”, i która co roku publikuje swój rocznik.

Członkowie Międzynarodowego Stowarzyszenia Studiów Śpiewu Gregoriańskiego liczą ponad 500 osób i pochodzą z około 20 krajów europejskich oraz z Izraela, USA, Ameryki Centralnej i Południowej, z Japonii oraz Korei Południowej.

Kryteria pracy AISCGre

Badania zapoczątkowane przez Cardine’a i prowadzone przez następców pokazują, że charakterystyczne szczegóły melodyczne i rytmiczno-agogiczne odkryte w śpiewie gregoriańskim mogą pomóc dostrzegać ze szczególną głębią i mocą ekspresji znaczenie teologiczno-duchowe tekstów, zaczerpniętych w większości z Pisma Świętego.

Profesjonaliści muzyki sakralnej, którzy są członkami AISCGre przekładają posiadaną wiedzę na praktykę wspólnot, niosąc tym Kościołowi pomoc w proklamacji Ewangelii. Wielu spośród członków to nauczyciele i badacze, niemało angażuje się w koncerty i nagrania. Działalność wszystkich członków jest bardzo różnorodna i służy tym samym realizacji różnych celów AISCGre. Czynnikiem przyciągającym studentów, którzy w strukturach Stowarzyszenia pogłębiają swą wiedzę, może być fakt znacznego umniejszenia składek członkowskich dla tej grupy społecznej. Jakkolwiek wypadałoby wspomnieć o potrzebie członków-sponsorów, trzeba przyznać, że Stowarzyszenie pozbawione jest takich działaczy.

Każda sekcja rozwija cele AISCGre poprzez kursy, wykłady, próby, liturgie, koncerty. Są one przewidziane dla członków, ale także dla wszystkich zainteresowanych spoza Stowarzyszenia. Stąd rola reklamy, niebagatelna w dobie środków masowego przekazu.

AISCGre lub jego sekcje notuje już w swej historii wiele kursów śpiewu gregoriańskiego. Najdłuższą tradycję mają tygodniowe letnie kursy w Cremonie zapoczątkowane w lipcu 1980 r. i kontynuowane z tymi samymi podstawami. Od wielu lat kursy kremońskie są prowadzone przez sekcję włoską z nową strukturą i częściej niż to było pierwotnie.
Kursy niemieckie były przeprowadzane od 1984 do 1989 r. w Państwowej Wyższej Szkole Muzyki w Essen we współpracy z AISCGre; zostały przywrócone do życia w 2002 r. dzięki Stephanowi Klöcknerowi, profesorowi śpiewu gregoriańskiego w Essen, i odtąd do 2007 r. organizowane były wespół z sekcją języka niemieckiego AISCGre.
Ponadsekcyjne, międzynarodowe kursy organizowane były przez AISCGre od grudnia 2002 do kwietnia 2008 r. w Goslar (Niemcy) (były to kursy 12-częściowe); podobny kurs rozpoczął się w grudniu 2008 r. w opactwie St. Ottilien (Niemcy). Od 2003 r. każdego roku odbywają się międzynarodowe kursy we Florencji we współpracy z sekcją włoską AISCGre. Sekcja polska natomiast organizuje Ogólnopolski Kurs Śpiewu Gregoriańskiego co roku w Poznaniu od 2008 r.

Wykładowcy kursów w poszczególnych krajach są ci sami, dzięki temu zostaje zachowana stabilność treści oraz argumentacji.

Pierwszy kurs w Chinach przeprowadzony jesienią 2009 r. przez Aleksandra M. Schweitzera zapoczątkował cykliczne spotkania prowadzone przez innych wykładowców AISCGre, które w takim składzie będą kontyuowane.

W cyklu trzyletnim odbywają się dwa ważne niezależne międzynarodowe festiwale, od 1979 r. w Watou (Belgia) i od 1998 r. w Vác (Węgry). Odkąd wielu dyrygentów schol jest członkami AISCGre, na kształt tych imprez w istotny sposób wpływ wywiera Stowarzyszenie.

Kongresy

Szczególną formą współpracy międzynarodowej badaczy i muzyków praktyków są kongresy AISCGre. Dotychczas zorganizowano je w następujących miastach: Cremona (1977 i 1979 r.), Luksemburg (1984 r.), Verona (1991 i 1999 r.), Wiedeń (1995 r.), Hildesheim (2003 r.), Florencja (2007 r.), Poznań (2011 r.), Lugano (2015 r.), Schmochtitz (2019), Tyniec (2023).

Wypada zwrócić uwagę, jak wspólny śpiew uczestników stopniowo wchodził do programu kongresów i kształtował ich tradycję. Zaczęło się w 1984 r. w Luksemburgu nieszporami i mszą końcową; w Weronie zostały przeprowadzone ad hoc seminaria śpiewu; w Wiedniu w 1995 r. wiele liturgii włączonych w kongres było muzycznie podtrzymywanych przez zaproszone schole. Począwszy od kongresu w Weronie w 1999 r. miały miejsce wspólne próby śpiewu utworów gregoriańskich (Proprium i Ordinarium); odtąd stanowią one część wspólnej pracy uczestników. Taka sama zasada obowiązuje na kongresie w Poznaniu, Lugano, Schmochtitz oraz w Tyńcu.

Heinrich Rumphorst