X Międzynarodowy Kongres, Lugano (CH) 2015
Program Kongresu
X Międzynarodowy Kongres Śpiewu Gregoriańskiego AISCGre
8-12 września 2015 r., Lugano (CH)
Słowo staje się dźwiękiem – podstawy kompozycji gregoriańskiej
Zaproszenie
Drodzy członkowie AISCGre!
Drodzy przyjaciele śpiewu gregoriańskiego!
Od 8 do 12 września 2015 r. w Lugano, w Szwajcarii, odbędzie się 10. Międzynarodowy Kongres Międzynarodowego Stowarzyszenia Studiów Śpiewu Gregoriańskiego. Spotkanie zostało zaplanowane w 2015 r. na zakończenie wielu inicjatyw, które w różnych częściach świata wspominały postać Luigiego Agustoniego z okazji dziesiątej rocznicy odejścia w 2004 r. Lugano jest miastem, w którym Luigi Agustoni – jeden z pionierów współczesnych badań chorałowych oraz reformy liturgicznej w XX w. – żył i pracował jako profesor liturgiki i śpiewu gregoriańskiego oraz gdzie był także organistą tytularnym kościoła katedralnego. Zarząd Główny AISCGre, wraz z innymi promotorami, zdecydował dedykować Kongres w Lugano: LUIGI AGUSTONI IN MEMORIAM.
Treści Kongresu będą dotykały różnych aspektów, które poprzez serię wykładów poświęconych temu zagadnieniu będą krążyć wokół głównego tematu:
Słowo staje się dźwiękiem – podstawy kompozycji gregoriańskiej.
Ponadto, w obszarze śpiewu gregoriańskiego i liturgii dzieło Luigiego Agustoniego zostanie wyłonione na światło dzienne poprzez inne spotkania. Warsztaty, ćwiczenia wokalne pod dyrekcją dyrygentów ekspertów, celebracje liturgiczne i wieczorne koncerty pozwolą uczestnikom Kongresu skonfrontować się, zadać pytania i wymienić opinie na temat aktualnych praktyk wykonawczych w śpiewie gregoriańskim także w kontekście liturgicznym, zwłaszcza w interpretacji i aspektach wokalnych. Na koniec zostanie przeznaczone miejsce, nie mniej ważne, dla wolnych wykładów na tematy związane z postawioną problematyką.
Na to wielkie wydarzenie serdecznie was zapraszam
Będzie mi miło powitać was osobiście w Lugano!
Pozdrawiam serdecznie
Johannes B. Göschl
(Prezes AISCGre)
Sprawozdanie
W dniach 8–12 września 2015 roku w Lugano odbył się X Międzynarodowy Kongres Śpiewu Gregoriańskiego AISCGre dedykowany pamięci Luigiego Agustoniego. Tematem podjętych prac było zagadnie Słowo staje się dźwiękiem. Podstawy kompozycji gregoriańskiej. Na tak zarysowanym obszarze zostały zaprezentowane wykłady teoretyczne i ćwiczenia praktyczne. Jak zwykle nie mogło zabraknąć prób śpiewu, które przygotowywały uczestników do codziennych liturgii oraz wieczornych koncertów w wykonaniu zaproszonych zespołów.
Zasadniczo Kongres odbywał się w ciągu trzech dni (9–11 września), jednak już w przeddzień, we wtorek 8 września uroczystą Mszą św. odprawioną przez ks. bpa Pier Giacomo Grampę, biskupa seniora diecezji Lugano, dokonano jego otwarcia. W sobotę 12 września Mszę św. kończącą Kongres celebrował obecny biskup diecezjalny Valerian Lazzeri.
Podstawowym celem Kongresu oraz metodą prezentowania najnowszych osiągnięć w dziedzinie śpiewu gregoriańskiego był wykłady. Całą ich serię otworzył Prezydent AISCGre Johannes Berchmans Göschl wykładem „Luigi Agustoni i śpiew gregoriański”. Po nim wystąpił Giovanni Conti z opracowaniem „Kompozytor Agustoni w świetle Soboru Watykańskiego II”. Oba te wystąpienia dedykowane Luigiemu Agustoniemu nakreśliły obszar działań i znaczenie wielkiego liturgisty i gregorianisty.
Wykłady ukazywały relacje słowo–dźwięk jako podstawę gregoriańskiej techniki kompozytorskiej. W kolejności chronologicznej: Heinrich Rumphorst wykazywał „Zmiany źródeł tekstowych w gregoriańskich kompozycjach Proprium”, Franz Karl Prassl wpływ „Egzegezy patrystycznej w odniesieniu do kompozycji gregoriańskiej”. Liturgista Nicola Zanini przypomniał postać Luigiego Agustoniego i jego pasję liturgii. Juan Carlos Asensio wykazał „Modyfikacje typicznych melodii w graduałach II modus jako technika kompozytorska”, Nino Albarosa z racji niemożności osobistego przybycia na Kongres przekazał Alexandrowi M. Schweitzerowi do wygłoszenia pracę pt. „Ten sam tekst, ta sama melodia”. Franco Ackermans w oparciu o wiele źródeł argumentował „Zmiany modusa i chromatyzm w relacji do tekstu”, natomiast Guido Milanese skupił się na „Wymowie łaciny w śpiewie gregoriańskim”. Bogate w treści prezentacje naukowe zaproszonych specjalistów ukazywały postępowanie kompozytora w procesie tworzenia utworów gregoriańskich.
Wykładom towarzyszyły codzienne 45-minutowe spotkania w grupach: ćwiczenia-prezentacje poruszające związaną z tematem Kongresu problematykę wykonawczą: Elena Vadori – „Werbalny styl melodyczny”, Inga Behrendt – „Wykonawstwo tej samej neumy w różnych kontekstach tekstu”, Stefan Zippe – „Rytm tekstu – rytm neumy”. Prowadzący w wielu przekonujących przykładach wykazywali ważkość słowa w prowadzeniu melodii gregoriańskiej.
Próby przygotowujące uczestników Kongresu do liturgii (codzienne poranne Msze św. oraz czwartkowe nieszpory) poprowadzili: Giovanni Conti, ks. Mariusz Białkowski, s. Dolores Aguirre i przygotowującą do Mszy św. na zakończenie Kongresu – Alexander Schweitzer.
Dwa wieczory wypełniły koncerty śpiewu gregoriańskiego, podczas których zaprezentowały się: Consortium Vocale z Oslo pod dyrekcją Alexandra Schweitzera, Schola Gregoriana Piergiorgio Righele, dyr. Elena Vadori, Ensemble Graces and Voices prowadzony przez Adrija Cepaite i Antanię Kalechyts oraz Schola Gregoriana Monacensis pod dyrekcją Johannesa Berchmansa Göschla.
Jak każdego roku istniała możliwość przedstawienia własnych osiągnięć w bloku „Wolne wykłady”. Wyniki swoich badań przedstawili: Stefan Engels – „Jak dokładnie przetłumaczyć teksty Prorpium Missae”, Jun Nishiwaki – „«Compunctio» kluczowa koncepcja zrozumienia śpiewu liturgicznego”, Federico Bardazzi – „Śpiew gregoriański w Boskiej Komedii”, Alessandro De Lillo – „Restytucja brakujących utworów w aktualnych księgach liturgicznych a obecnych w Antiphonale Missarum Sextuplex”, Enrico Demaria – „Waloryzacja brewiarza Sacra di San Michele (1315–2015)”, Karl-Hans Gehr – „Teoria muzyczna wpływa na komponowanie melodii gregoriańskiej?”.
Nad codziennymi obradami oraz pracami czuwali moderatorzy: w środę – A. Schweitzer, w czwartek – F.K. Prassl i w piątek – ks. M. Białkowski.
Podczas Kongresu miał także miejsce uroczysty akt nadania nagrody „Premio Luigi Agustoni 2015”. Otrzymał ją prof. Alfons Kurris z Holandii za wkład w myśl oraz interpretację śpiewu gregoriańskiego. W swojej lectio magistralis przypomniał znacznie notacji adiastematycznych dla interpretacji zwłaszcza rękopisu Angelica123.
Jak zwykle Kongres był okazją do przeprowadzenia wyborów do Zarządu Głównego Stowarzyszenia; po raz pierwsze była możliwość głosowania korespondencyjnego. Podczas Walnego Zebrania Międzynarodowego Stowarzyszenia Studiów Śpiewu Gregoriańskiego, które miało miejsce w Lugano 10 września 2015 roku, do Zarządu Głównego zostali wybrani pełniący następujące funkcje: A.M. Schweitzer – prezes, G. Conti – wiceprezes, F. Ackermans – sekretarz, Riccardo Zoja – skarbnik oraz członkowie Zarządu: H. Rumphorst, F.K. Prassl, s. D. Aguirre.
W Kongresie uczestniczyło około 100 osób pochodzących głównie z Europy, ale także z Japonii, Korei, Stanów Zjednoczonych. Polska reprezentacja liczyła dziewięć osób. Wszyscy wyrażali zachwyt wybranym miejscem kongresowym, poziomem zaprezentowanych wykładów, przeprowadzonych prób, a także sprawną organizacją, co przy tak wielkim rozmachu spotkań wymaga dużego zaangażowania.
ks. Mariusz Białkowski
za: X Międzynarodowy Kongres Śpiewu Gregoriańskiego AISCGre, „Studia gregoriańskie” 9 (2016), s. 83-86
